Czy opóźnienie lotu rodzi po stronie przewoźnika obowiązek zapłaty pasażerowi odszkodowania, to oczywista oczywistość. czy jednak przedawnienie roszczeń z tytułu opóźnienia oznacza, że nie wygasa możliwość nałożenia na linie lotnicze kary za niestosowanie się do prawnych obowiązków? Czy jednak przedawnienie jako instytucja prawa cywilnego nie ma wpływu na postępowanie administracyjne?
wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 25 marca 2021 r. (VII SA/Wa 1958/20)
1) W prawie administracyjnym obowiązuje zasada, zgodnie z którą o przedawnieniu roszczeń, można mówić tylko wtedy, gdy konkretny przepis wyraźnie o tym stanowi. Wszelkie obowiązki, nałożone decyzją administracyjną, podlegają zatem wykonaniu niezależnie od upływu czasu.
2) Niedopuszczalne jest domniemanie stosowania przepisów kodeksu cywilnego przy wydawaniu decyzji o charakterze administracyjnoprawnym.
Sprawa zaczęła się od skargi pasażerów na linie lotnicze, które odmówiły wypłaty odszkodowania za opóźniony lot (który odbył się w 2015 r.) powołując się na przedawnienie roszczeń (por. „Termin przedawnienia odszkodowania za odwołany lot”).
art. 778 kodeksu cywilnego
Roszczenia z umowy przewozu osób przedawniają się z upływem roku od dnia wykonania przewozu, a gdy przewóz nie został wykonany — od dnia, kiedy miał być wykonany.
W wydanej decyzji Urząd Lotnictwa Cywilnego stwierdził, że przewoźnik nie wykazał żadnych nadzwyczajnych okoliczności zwalniających go z odpowiedzialności za opóźniony lot — natomiast przedawnienie roszczeń jest instytucją prawa cywilnego, zaś w postępowaniu administracyjnym nie można domniemywać utraty uprawnień z powołaniem się na uregulowania wynikające z innych dziedzin prawa. Oznacza to, że pasażer może wnieść do ULC skargę na opóźniony lot w każdym czasie, zaś organ nadzoru stwierdzając naruszenie prawa nie jest związany terminami przedawnienia roszczeń cywilnych (wyrok NSA z 2 czerwca 2016 r., I OSK 155/16; wyrok SN z 2 sierpnia 2016 r., I OSK 2714/15). Z tego względu w wydanej decyzji nakazano uwzględnić reklamację i nałożono na przewoźnika karę w wysokości 2 tys. złotych.
art. 209b ustawy prawo lotnicze
Podmiot nadzorowany:
1) wobec którego na podstawie informacji lub dokumentów uzyskanych w ramach nadzoru, o którym mowa w art. 205b ust. 1, stwierdzono rażące naruszenie przepisów prawa Unii Europejskiej, o których mowa w art. 205b ust. 1, lub
2) który nie usunął nieprawidłowości stwierdzonych w ramach nadzoru, o którym mowa w art. 205b ust. 1, w terminie wyznaczonym przez Prezesa Urzędu
— podlega karze pieniężnej w wysokości do 100 000 zł.
W skardze na tę decyzję przewoźnik powołał się na przepis wyraźnie nakazujący stosowanie w prawie lotniczym przepisów kodeksu cywilnego (art. 205 ust. 1 pr.lotn.), zaś potwierdzona uchwałą SN z 7 lutego 2014 r. (III CZP 113/13) przemienność roszczeń oznacza, że ULC może orzec co do ich roszczeń (art. 2 par. 3 kpc), ale z uwzględnieniem reguł prawa cywilnego, w tym zasad ich przedawnienia.
W wydanym wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny przypomniał, iż w obowiązkach Prezesa ULC leży m.in. kontrola przestrzegania przepisów regulujących zasady funkcjonowania przewoźników, w tym rozporządzenia nr 261/2004/WE ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów. Jeśli po skardze pasażera ULC stwierdzi naruszenie prawa, w wydanej decyzji określa obowiązek usunięcia nieprawidłowości i nakłada na linie lotnicze administracyjną karę pieniężną.
W przypadku opóźnienia lotu ponad 3 godziny pasażerom przysługuje stosowne odszkodowanie, chyba że przewoźnik udowodni, że doszło do niego wskutek nieprzewidzianych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Nadzwyczajność takiego zdarzenia musi odnosić się do okoliczności, które nie dotyczą normalnego wykonywania działalności przez przewoźnika i nie można nad nimi zapanować (stąd nie są nimi np. nieprzewidziane problemy techniczne, ujawnione wady, akt terroryzmu czy sabotażu; por. „Zapowiedziany strajk pilotów nie jest siłą wyższą”).
Sporna sprawa niewątpliwie dotyczyła opóźnionego lotu, jednak wezwany przez ULC do przedstawienia wyjaśnień przewoźnik powołał się wyłącznie na zarzut przedawnienia roszczeń — nie wskazując żadnych okoliczności usprawiedliwiających opóźnienie lotu. Tymczasem skutkiem przedawnienia jest wyłącznie utrata lub ograniczenie możliwości dochodzenia przez wierzyciela przysługującego mu roszczenia majątkowego — jednakże przepisy kodeksu cywilnego o przedawnieniu nie mają wpływu na postępowanie administracyjne, ewentualne przedawnienie może wynikać wyłącznie z normy prawa administracyjnego — zatem organ jest uprawniony do zastosowania sankcji administracyjnej niezależnie od upływu czasu od badanego zdarzenia.
Jak podkreślono w uzasadnieniu wyroku prawo lotnicze odsyła do przepisów o egzekucji cywilnej w odniesieniu do nałożonych kar administracyjnych (zatem wykluczona jest ich egzekucja w trybie administracyjnym), czego jednak nie można interpretować rozszerzająco — jako przełożenia skutków przedawnienia roszczeń na możliwość wydania decyzji odnoszącej się do opóźnienia lotu.
Z tego względu WSA prawomocnym wyrokiem oddalił wniesioną przez linie lotnicze skargę na decyzję.