Czy Skarb Państwa może być traktowany jako podmiot zainteresowany opublikowaniem sprostowania prasowego, jeśli informacja, do której się odnosi, dotyczy działalności polityczno-urzędniczej określonego ministra? Kto w takim przypadku może wystąpić z pozwem przeciwko redakcji: Skarb Państwa czy minister?
wyrok Sądu Najwyższego z 31 stycznia 2023 r. (II CSKP 793/22)
Skarbem Państwa jest państwo występujące w sferze dominialnej. Zadania z zakresu imperium państwowego, nieprzekazane na zasadach decentralizacji innym osobom i ich organom, realizują organy państwowe. Jeżeli materiał prasowy, którego dotyczy żądanie sprostowania nie pozostaje w jakimkolwiek związku z mieniem państwowym i stosunkami cywilnoprawnymi, które by tego mienia miały dotyczyć, lecz z wykonywaniem funkcji władczych przez organy państwowe, to legitymację czynną w sprawie o opublikowanie sprostowania prasowego mają te organy, a nie Skarb Państwa.
To kolejne orzeczenie będące pokłosie wypowiedzi posłanki Joanny Scheuring-Wielgus, iż w „rejestrze pedofilów” pominięto duchownych kościelnych — i opublikowanego w portalu Wyborcza.pl artykułu „Księża wyjęci z rejestru pedofilów. Dlaczego?”. Po publikacji tekstu Ministerstwo Sprawiedliwości przesłało do redaktora naczelnego sprostowanie, a ponieważ żądanie spotkało się z odmową, sprawa — z powództwa Skarbu Państwa reprezentowanego przez Ministra Sprawiedliwości — trafiła do sądu.
Sąd stwierdził, iż na gruncie prawa prasowego nie jest władny oceniać obiektywnej prawdziwości twierdzeń zawartych w sprostowaniu, które służyć ma przedstawieniu subiektywnego stanowiska zainteresowanej osoby (audiatur et altera pars). Skoro więc resort sprawiedliwości jest zdania, że brak danych księży w rejestrze sprawców przestępstw seksualnych wynika z jakichś tam okoliczności, powinien mieć możliwość przedstawienia swego poglądu. Prawomocnie nakazując opublikowanie sprostowania (por. „Wyborcza.pl musi sprostować nieprawdziwe informacje”) sąd uznał, iż nie jest nieprawidłowością wytoczenie powództwa przez stronę powodową oznaczoną jako Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Sprawiedliwości, ponieważ można go traktować jako podmiot zainteresowany opublikowaniem sprostowania.
art. 31a ust. 1 prawa prasowego
Na wniosek zainteresowanej osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niebędącej osobą prawną, redaktor naczelny właściwego dziennika lub czasopisma jest obowiązany opublikować bezpłatnie rzeczowe i odnoszące się do faktów sprostowanie nieścisłej lub nieprawdziwej wiadomości zawartej w materiale prasowym.
art. 33 ust. 2 pkt 2 pr.pras.
Redaktor naczelny może odmówić opublikowania sprostowania, jeżeli sprostowanie:
2) jest wystosowane przez osobę, której nie dotyczą fakty przytoczone w prostowanym materiale (…)
art. 39 ust. 1 pr.pras.
Jeżeli redaktor naczelny odmówił opublikowania sprostowania (…) zainteresowany podmiot, o którym mowa w art. 31a ust. 1 lub 2, może wytoczyć powództwo o opublikowanie sprostowania.
W skardze kasacyjnej od tego wyroku strona pozwana zwróciła uwagę, że możliwość domagania się sprostowania przysługuje „osobie zainteresowanej”, którą niewątpliwie nie jest Skarb Państwa — bo ten jest podmiotem praw i obowiązków tylko w sprawach majątkowych dotyczących mienia państwowego — przez co należy przyjąć, iż pozew wniósł podmiot, któremu brak legitymacji czynnej.
Sąd Najwyższy przypomniał, iż w orzecznictwie przyjmuje się, iż status osoby zainteresowanej publikacją sprostowania dotyczy zarówno tej osoby, która opublikowaną informację przekazała lub jest cytowana, ale też tego, kogo informacje dotyczą, jak też osoby, na którą formułowane opinie wpływają — „stosunek prawny powstający na gruncie art. 31a pr. pras. nie dotyczy regulowanych prawem cywilnym relacji, do których znajdują zastosowanie m. in. przepisy o podmiotowości w stosunkach cywilnoprawnych”. Stąd też podmiotem zainteresowanym zamieszczeniem sprostowania opublikowanej informacji może być także np. Najwyższa Izba Kontroli (uchwała SN z 7 kwietnia 2006 r., III CZP 22/06).
Tymczasem wprawdzie Skarb Państwa jest osobą prawną — ale szczególnego rodzaju, ponieważ stanowi „emanację” dominialnych uprawnień państwa w zakresie zarządzaniem mieniem należącym do państwa, a nie będącym własnością innych państwowych osób prawnych.
art. 34 kodeksu cywilnego
Skarb Państwa jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nienależącego do innych państwowych osób prawnych.
Dla odmiany działania Ministra Sprawiedliwości mieszczą się w sferze imperium państwowego — sprawowania przez organy władzy (politycznej, administracyjnej) sensu stricto. Sprawowanie władzy przez organy państwowe może podlegać kontroli sądowej — zwykle sądów administracyjnych, acz w niektórych „prywatnych” sprawach będą to sądy powszechne — zaś w takim przypadku zdolność sądowa przysługuje tym właśnie organom, a nie Skarbowi Państwa.
Biorąc zatem pod uwagę, iż test w żaden sposób nie dotyczył mienia państwowego, Skarb Państwa nie mógł być traktowany jako podmiot zainteresowany opublikowaniem sprostowania prasowego, a więc nie był także legitymowany do wniesienia pozwu — SN uchylił oba wydane w sprawie wyroki i oddalił powództwo.