Czy dopuszczalne jest wylegitymowanie przez patrol osób, które w nocy, w lesie przebywają w lesie w pobliżu granicy z Białorusią? Czy legalne jest zatrzymanie na kilka godzin tych osób, chociaż okazały swe dokumenty i okazało się, że to ratownicy spieszący z pomocą potrzebującym? Czy zatrzymanie wolontariuszy może być uznane za bezprawne, jeśli się okazało, że interwencja miała miejsce poza strefą objętą zakazem przebywania? (nieprawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 16 października 2023 r., VIII Ko 17/23).
Orzeczenie dotyczyło trzech wolontariuszy, którzy w nocy z 10 na 11 stycznia 2022 r., w lesie na pograniczu białoruskim, mimo zakazu przebywania (w uzasadnieniu orzeczenia sąd mówi o stanie wyjątkowym, acz chodziło raczej o ten pozakonstytucyjny zakaz przebywania w strefie nadgranicznej), przy temperaturze -12 st., zostali wezwani do pomocy ciężko niedomagającemu imigrantowi. Podczas poszukiwań pojawił się wojskowy pojazd, z którego wyskoczyło ośmiu żołnierzy 10 Brygady Kawalerii Pancernej w Świętoszowie („w mundurach z naszytą flagą polską, bez znaków szczególnych, w kominiarkach i hełmach na głowach, z długą bronią”)…
…a ponieważ wojacy byli święcie przekonani, że rzecz miała miejsce na obszarze objętym zakazem przebywania — lecz nie wiedzieli, że tkwią w mylnym błędzie — więc spotkanie skończyło się otoczeniem przez kordon mundurowych, wylegitymowaniem, przeszukaniem ich plecaków, odebraniem telefonów, wezwaniem wsparcia „oddziału szybkiego reagowania”, a także wezwaniem policji. Wszystkie czynności trwały 3 godziny, przez który to czas wolontariuszom nie wyjaśniono przyczyn i podstawy prawnej interwencji, zaś z samych czynności nie sporządzono protokołu.
art. 244 par. 1 kodeksu postępowania karnego
Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa bądź też nie można ustalić jej tożsamości albo istnieją przesłanki do przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania w trybie przyspieszonym.
art. 552 par. 4 kpk
Odszkodowanie i zadośćuczynienie [od Skarbu Państwa] przysługuje również w wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania.
Badając zażalenie na zatrzymanie sąd uznał, że było ono zasadne i legalne, acz zostało dokonane nieprawidłowo — zatem wolontariusze wnieśli o zasądzenie od Skarbu Państwa zadośćuczynienia za krzywdę doznaną wskutek niewątpliwie niesłusznego zatrzymania.
Zdaniem 10 Brygady Kawalerii Pancernej (reprezentującej w postępowaniu Skarb Państwa) roszczenia były o tyle bezzasadne, że nie doszło do zatrzymania, lecz wyłącznie do „krótkotrwałego ograniczenia wolności w celu realizacji zadań”.
Odnosząc się do argumentów stron sąd stwierdził, iż:
- okoliczność, że jakieś osoby spotyka się nocą w lesie — w rejonie i w czasie, w którym nasiliły się przypadki nielegalnego przekraczania granicy — pozwala podjąć czynności celem ustalenia ich tożsamości, w szczególności wylegitymowania;
- jednak nie można pominąć, iż miejsce, w którym doszło do zatrzymania nie leżało w strefie objętej zakazem przebywania, zaś konstytucja gwarantuje każdemu wolność przemieszczania się i przebywania w dowolnym miejscu — zatem podstawą interwencji nie może być złamanie nieistniejącego zakazu;
- sęk w tym, że słuszności interwencji nie sposób wywodzić z subiektywnego przekonania funkcjonariuszy, które okazało się błędne, albowiem istotne są obiektywne okoliczności — takie, że zatrzymani byli w miejscu, w którym wolno było im przebywać;
- co więcej mężczyźni natychmiast pokazali dokumenty i wyjaśnili przyczynę przebywania w tym miejscu, więc trudno powiedzieć, iżby istniało uzasadnione przypuszczenie popełnienia przestępstwa, jak też obawa ucieczki lub ukrycia się — przeto zatrzymanie wolontariuszy było bezprawne i bezzasadne;
- ba: sąd dostrzegł, iż interwencja miała na celu wyłącznie uprzykrzenie życia, a przecież
niosącym z altruistycznych przesłanek pomoc humanitarną należy się szacunek, a nie represje i udział w uciążliwych czynnościach organów ścigania oraz wymiaru sprawiedliwości, w tym uczestnictwo procedurach sądowych
Każdej osobie niesłusznie zatrzymanej przysługuje odszkodowanie i zadośćuczynienie za poniesioną krzywdę — rekompensatę cierpień moralnych i fizycznych doznanych podczas czynności prowadzących do bezprawnego pozbawienia wolności. Wysokość takiego zadośćuczynienia powinna być „odpowiednia”, toteż biorąc pod uwagę wszelkie przesłanki sprawy — cel przebywania w lesie, nieposzlakowaną opinię, niekaralność, długotrwałość izolacji, brak jakiegokolwiek oporu ze strony zatrzymanych, bezpodstawność interwencji, brak jakichkolwiek wyjaśnień ze strony zamaskowanych i uzbrojonych po zęby żołnierzy, których działanie było dowolne i arbitralne, sąd uznał, iż każdemu z zatrzymanych wolontariuszy przysługuje po 10 tys. zł.
(Wcale nie na marginesie sąd podkreślił, że w sprawie nie ma najmniejszego argument, że wojsko się na przepisach nie zna, więc nie może odpowiadać za swe błędy — albowiem
brak przygotowania żołnierzy do realizacji czynności, co do których wymagana jest znajomość przepisów kpk nie może być żadnym usprawiedliwieniem. To osoba kierująca funkcjonariuszy do wykonywania zadań, winna bowiem zadbać nie tylko o zapewnienie mu adekwatnych środków, ale również o odpowiednie przeszkolenie w tym zakresie.
Zamiast komentarza: to jeszcze jeden przykład polityczno-urzędowego bezprawia i niesprawiedliwości zafundowanego nam pod rządami ekipy Kaczyńskiego, która gwarantowała bezkarność wykonawcom ich decyzji — jeszcze jeden dowód, że tę bandę trzeba było pogonić od koryta.