Czy firma, która reklamuje się, że wykona określone zlecenie w umówionym terminie — ale drobnym druczkiem zastrzega, że może się nie wyrobić, i wówczas nie ponosi odpowiedzialności — dopuszcza się naruszenia praw konsumentów? Czy jednak wyłączenie odpowiedzialności za nieterminowe doręczenie przesyłki wysłanej przez klienta na „święto kwiatowe” nie może być taktowane jako niedozwolone postanowienie umowne? (wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 3 kwietnia 2024 r., XVII AmA 54/23).
Orzeczenie dotyczyło odwołania od decyzji UOKiK, w którym zakwestionowano stosowaną przez przedsiębiorcę klauzulę pozwalająca na wyłączenie odpowiedzialności za nieterminowe doręczenie przesyłki pomimo głośnego zapewniania o możliwości zamówienia usługi na określony termin (pozostawione w wyroku okruszki pozwoliły ustalić, że chodzi o decyzję UOKiK nr RKR-1/2022 z 27 grudnia 2022 r. w/s Poczta Kwiatowa sp. z o.o.).
stanowisko UOKiK:
- zaszyta we wzorcu umowy klauzula jednostronnie zastrzegająca możliwość niewykonania zamówienia na czas — zlecenia polegającego na przesłaniu kwiatów pod wskazany adres, w dniach, w których klienci szczególnie chętnie składają kwiaty osobom bliskim, a więc opóźnione doręczenie staje się absurdem — jest klauzulą abuzywną;
Doręczenie w Dzień Babci, Dzień Dziadka, Walentynki, Dzień Kobiet, Dzień Matki, Dzień Ojca. Dokładamy wszelkich starań, aby doręczyć kwiaty w wybranym przedziale czasowym, jednakże nie jesteśmy w stanie tego zagwarantować w każdym przypadku — pomimo dochowania standardu należytej staranności wymaganej od profesjonalisty — ze względu na dużą ilość realizowanych w te dni zamówień.
- naruszenie było o tyle szczególne, że przed tzw. „świętami kwiatowymi” przedsiębiorca reklamował możliwość doręczenia kwiatów frazą „jeszcze zdążysz!”, a także informował „Bukiet na Dzień Matki? Jeszcze zdążymy! Dzień Matki już dziś a Ty jeszcze nie masz prezentu? Nic straconego! Zamów kwiaty dzisiaj do godz. 17:00 a doręczymy jeszcze dziś!” oraz — ale przy składaniu zamówienia konsument nie był informowany o możliwości opóźnienia i jeśli nie doczytał regulaminu, o zastrzeżeniu nic nie wiedział;
- za naruszenie zakazu stosowania postanowień niedozwolonych we wzorcach umów konsumenckich UOKiK nałożył na firmę karę w wysokości 1,6 mln zł;
stanowisko spółki Poczta Kwiatowa:
- wydana decyzja nie dotyczy interesu publicznego (szerokiego, nieograniczonego zbioru konsumentów), lecz wyłącznie tych osób, które zamówiły kwiaty na „święto kwiatowe”;
- zarazem zakwestionowane postanowienie nie było wyrażone w we wzorcu umownym;
- a także nie kształtowało praw i obowiązków stron umowy, lecz miało charakter wyłącznie informacyjny;
art. 385(3) pkt 2 kodeksu cywilnego
W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności:
2) wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania,
art. 23a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów
Zakazane jest stosowanie we wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień umownych, o których mowa w art. 385(1) § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny.
orzeczenie SOKiK:
- niedozwolonym postanowieniem umownym jest każda nieuzgodniona indywidualnie z konsumentem klauzula, która kształtuje jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy;
- klauzule takie zwykle spotyka się we wzorcach umów, tj. takich do których klient może tylko przystąpić, bez możliwości negocjacji warunków (tzw. umowy adhezyjne);
- przykładowy katalog klauzul abuzywnych przynosi art. 385(3) kc, a wśród nich znajduje się wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności przedsiębiorcy za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania;
- sporne zastrzeżenie zawarte jest w załączniku do regulaminu, który jest wzorcem umowy, a więc dokumencie, na którego treść konsument nie ma wpływu;
- postanowienie to pozwala firmie na niewywiązanie się z przyjętego zobowiązania — wbrew publicznym zapowiedziom o możliwości zamówienia doręczenia kwiatów w określonym, świątecznym terminie;
- owszem, literalnie klauzula nie zawiera sformułowania o zwolnieniu z odpowiedzialności, ale przecież taki jest jej skutek — bo jak klient będzie dochodził roszczeń, to Poczta Kwiatowa powoła się na to brak gwarancji i odmówi uwzględnienia reklamacji;
- nie ma też znaczenia, że w regulaminie usługi jest zapewnienie o tym, że „żadne z postanowień niniejszego regulaminu nie ogranicza uprawnień Klienta będącego Konsumentem przysługujących mu na podstawie obowiązujących przepisów prawa” — choćby dlatego, że konsument może nie mieć wiedzy prawniczej niezbędnej do rozstrzygnięcia wewnętrznej spójności; co więcej w innym miejscu regulamin tak czy inaczej ograniczał możliwą rekompensatę do bombonierki na przeprosiny lub kodu rabatowego na następne zamówienie;
- a przecież profesjonalista, który prowadzi reklamę ukierunkowaną na określone zdarzenie („święto kwiatowe”) powinien, w ramach obowiązku dochowania należytej staranności, przygotować się organizacyjnie, w tym pozyskać zasoby niezbędne do prawidłowego wykonania zamówień.
Stwierdzając, iż decyzja UOKiK prawidłowo oceniła wyłączenie odpowiedzialności za nieterminowe doręczenie kwiatów na „święto kwiatowe” jako klauzulę abuzywną, sąd oddalił wniesione odwołanie w całości.