A skoro COVID-19 ma być także przyczynkiem do oszczędności (i zwolnień) w administracji, to dziś czas na kilka akapitów o pracowniczych konsekwencjach przeobrażeń w administracji skarbowej — czyli czy ex-pracownikowi Urzędu Celnego, którego stosunek pracy wygasł po przekształceniu w KAS należy się odprawa jak w przypadku każdego innego pracownika zwolnionego z pracy, czy jednak może liczyć na zastosowanie korzystniejszych (acz uchylonych) regulacji? (wyrok Sądu Najwyższego z 22 stycznia 2020 r., I PK 217/18).
Sprawa dotyczyła pracownika Izby Celnej, który po powołaniu Krajowej Administracji Skarbowej został pracownikiem Izby Administracji Skarbowej (zajmował stanowisko pełnomocnika d/s ochrony informacji niejawnych). Pracownik nie otrzymał do 31 maja 2017 r., propozycji nowych warunków zatrudnienia, zatem z dniem 31 sierpnia 2017 r. jego stosunek pracy wygasł (art. 170 ust. 1 pkt 1 ustawy — przepisy wprowadzające ustawę o KAS).
art. 170 ust. 1, 4 i 4a ustawy — przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. z 2016 r. poz. 1948)
1. Stosunki pracy osób zatrudnionych w jednostkach KAS (…) oraz stosunki służbowe osób pełniących służbę w jednostkach KAS (…) wygasają:
1) z dniem 31 sierpnia 2017 r., jeżeli osoby te w terminie do dnia 31 maja 2017 r., nie otrzymają pisemnej propozycji określającej nowe warunki zatrudnienia albo pełnienia służby;
2) po upływie 3 miesięcy, licząc od miesiąca następującego po miesiącu, w którym pracownik albo funkcjonariusz złożył oświadczenie o odmowie przyjęcia propozycji zatrudnienia albo pełnienia służby, jednak nie później niż dnia 31 sierpnia 2017 r.
4. W przypadku [wygaśnięcia na podst. ust. 1] pracownikom oraz funkcjonariuszom przysługują świadczenia należne odpowiednio w związku z likwidacją urzędu albo zniesieniem jednostki organizacyjnej w rozumieniu ustawy uchylanej w art. 159 pkt 3 [ustawy o Służbie Celnej].
4a. Przepisu ust. 4 nie stosuje się do pracowników oraz funkcjonariuszy, którzy nabyli prawo do odprawy przysługującej w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy.
W związku z rozwiązaniem umowy KAS wypłaciła mu odprawę odprawę w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia (art. 8 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników) — jednak jego zdaniem należała mu się odprawa w wysokości obliczonej na podstawie przepisów ustawy o Służbie Celnej, zatem sprawa trafiła do sądu pracy.
art. 163 ust. 1 ustawy z 2009 r. o Służbie Celnej (uchylona w/w ustawą)
Funkcjonariuszowi zwolnionemu ze służby w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości trzymiesięcznego uposażenia. Odprawa ulega zwiększeniu o 20% miesięcznego uposażenia za każdy pełny rok pełnienia służby ponad 5 lat nieprzerwanej służby, nie więcej niż do wysokości sześciomiesięcznego uposażenia.
Sąd prawomocnie uwzględnił roszczenia: w przypadku wygaśnięcia stosunków pracy lub stosunków służbowych z dniem 31 sierpnia 2017 r. pracownikom i funkcjonariuszom KAS przysługują świadczenia należne w związku z likwidacją ich wcześniejszej jednostki, chyba że już nabyli prawo do odprawy emerytalnej lub rentowej (art. 170 ust. 4-4a ustawy wprowadzającej), co oznacza, że w przypadku ex-pracownika UC należy się odprawa z art. 163 ust. 1 ustawy o Służbie Celnej.
W skardze kasacyjnej pozwany pracodawca zarzucił m.in. błędne przyjęcie, iż pracownikowi KAS, którego stosunek wygasł na podstawie ustawy może przysługiwać odprawa na podstawie nieobowiązującego przepisu
Odnosząc się do skargi kasacyjnej Sąd Najwyższy zauważył, iż zgodnie z wcześniejszą uchwałą pracownikowi KAS, którego stosunek pracy wygasł na podstawie art. 170 ust. 1 ustawy wprowadzającej KAS przysługuje odprawa wynikająca z regulacji ogólnej (uchwała SN z 23 stycznia 2019 r., III PZP 5/18). W uzasadnieniu uchwały podkreślono, iż przepis ten jest tylko pozornie jasny i oczywisty, a trudności budzi m.in. interpretacja pojęcia „świadczeń” oraz wymóg „odpowiedniego” stosowania uchylonej ustawy o SC. Jednak wykładnia normy nie pozostawia wątpliwości, iż nie było intencją prawodawcy stosowanie przepisów, które utraciły moc (brak takiej regulacji intertemporalnej). Oznacza to, że funkcjonariuszom KAS przysługuje odprawa wynikająca z art. 250 ustawy, natomiast w odniesieniu do pracowników KAS stosować należy ustawę o służbie cywilnej, która przewiduje aż 6-miesięczne świadczenie pieniężne, ale wyłącznie wobec pracowników zatrudnionych na podstawie mianowania (art. 73 ust. 1 w zw. z art. 3 ustawy o służbie cywilnej).
Nie istnieje jednak szczególna regulacja odnosząca się do pracowników służby cywilnej zatrudnionych w oparciu u umowy o pracę, zatem zastosowanie mają ogólne przepisy kodeksu pracy (w tym art. 63 kp) i inne przepisy prawa pracy — w tym przepisy regulujące zasady wypłacania odpraw pieniężnych w przypadku zwalniania pracowników. Przepisem takim jest właśnie art. 8 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, który należy stosować także w odniesieniu do pracowników KAS, których stosunki pracy wygasły na podstawie art. 170 ust. 1 ustawy wprowadzającej KAS.
Z tego względu Sąd Najwyższy zdecydował się na uchylenie wydanych w sprawie wyroków — i wydanie orzeczenia merytorycznego, w którym powództwo o odprawę zostało całkowicie oddalone jako nienależne (art. 398(16) kpc).
Skomplikowane, niespecjalnie ciekawe — ale może komuś się przyda.