Czy wierzyciel może wpisać do biura informacji gospodarczej dane dłużnika, który kwestionuje dochodzoną należność ze względu na jej przedawnienie? Czy jednak informacja o przedawnionym długu w BIG może naruszać dobra osobiste dłużnika? (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 23 stycznia 2020 r., I ACa 527/19).
Orzeczenie wydano w sprawie konsumenta przeciwko firmie windykacyjnej, która w 2009 r. odkupiła od banku dawną wierzytelność wynikającą z umowy o prowadzenie rachunku, a następnie wpisała do rejestrów prowadzonego przez biuro informacji gospodarczej (z kontekstu wynika, że były to KRD i BIG) informacje o zadłużeniu. Zdaniem rzekomej dłużniczki wpisanie przedawnionego długu oznacza naruszenie jej dóbr osobistych, zatem w pozwie do sądu zażądała usunięcia swych danych osobowych z rejestru.
Sąd I instancji powództwo oddalił: wpis w rejestrze dłużników opierał się na istniejącej wierzytelności, co oznacza, że nie był bezprawny w rozumieniu art. 24 kc. Natomiast w świetle obowiązujących wówczas przepisów przedawnienie roszczeń nie stało na przeszkodzie wpisowi informacji do BIG — zaś sama informacja o długu zawierała adnotację o kwestionowaniu zobowiązania przez kobietę.
Tylko częściowo skuteczna okazała się wniesiona przez powódkę apelacja. Bezsporne w sprawie jest, że klientka była zadłużona wobec banku, zaś po spłacie części zobowiązań pozostało do spłaty ok. 600 złotych — sporne jest to czy wcześniejsze wpłaty należało w pierwszej kolejności zaliczać na poczet odsetek czy należności głównej, a także sam fakt przedawnienia roszczeń — co jednak oznacza, że sama wierzytelność z pewnością istnieje.
W świetle obowiązujących w tamtym czasie przepisów ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych przedawnienie roszczenia nie stanowiło przeszkody do wpisania dłużnika do rejestru. W razie sporu dłużnik ma prawo do wniesienia sprzeciwu, którego skutkiem będzie uzupełnienie danych — ale nie ma przeszkód, by w BIG były wpisane sporne należności, czyli takie, które dłużnik kwestionuje w całości.
Oznacza to, że strona pozwana miała prawo wpisać do BIG podważany przez konsumentkę dług — ale strona powodowa miała prawo żądać uzupełnienia wpisu o informację, że jej zdaniem należność jest przedawniona. Nie można natomiast żądać usunięcia informacji o swoim zadłużeniu powołując się na przedawnienie roszczeń — zatem figurowanie w rejestrze danych dotyczących roszczenia przedawnionego nie może być traktowane jako bezprawne naruszenie dóbr osobistych.
Na marginesie uzasadnienia sąd podpowiedział, że dłużnik, który chce zakwestionować istnienie lub wysokość zobowiązania, może i powinien skorzystać z powództwa o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego (art. 189 kpc) — tak czy inaczej orzeczenie zostało o tyle zmienione, że nakazano wierzycielowi dopisanie, że dłużniczka powołuje się na przedawnienie roszczenia.
art. 14 ust. 1 pkt 4 ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych
Wierzyciel może przekazać do biura informacje gospodarcze o zobowiązaniu dłużnika będącego konsumentem wyłącznie wówczas, gdy są spełnione łącznie następujące warunki: (…)
4) nie upłynęło 6 lat od dnia wymagalności zobowiązania, a w przypadku roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczeń stwierdzonych ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd nie upłynęło 6 lat od dnia stwierdzenia roszczenia.
Zamiast komentarza: mam poważne wątpliwości jeśli chodzi o prawidłowość tego orzeczenia. Sąd najwyraźniej nie zauważył, iż w tzw. międzyczasie doszło do zmiany prawa: otóż aktualnie wierzyciel może przekazać do biura informacji gospodarczych tylko informacje zobowiązaniu, które jest wymagalne od nie dłużej niż 6 lat (czyli dopóki nie jest przedawnione, por. „Zakaz windykacji przedawnionych roszczeń przeciwko konsumentom”). Co za tym idzie nie tylko biuro informacji gospodarczej powinno usunąć informację o przedawnionym długu (art. 31 pkt 9 ustawy), ale też na wierzycielu spoczywa obowiązek wystąpienia do biura z wnioskiem o aktualizację danych (art. 29 ust. 1 pkt 4 ustawy).
Nie wiem z kiedy jest pozew (w/w zmiany obowiązują od 2 lat), ale nawet jeśli powódka wniosła powództwo wcześniej, i niezależnie od tego czy powołała się na takie czy inne przepisy — sąd powinien uwzględnić zmianę prawa, bo przecież powód musi wskazać fakty, a nie podstawę prawną roszczeń (da mihi factum dabo tibi ius), zaś przepisy dopasowuje sąd, który zna prawo (iura novit curia).
Co by oznaczało, że jednak informacja o przedawnionym długu w BIG aktualnie narusza dobra osobiste dłużnika — nawet jeśli w 2009 r. prawo było inne — czyli można żądać ich usunięcia (co wcale nie oznacza automatycznie bezprawnego naruszenia dóbr osobistych).