Rejestracja pojazdu na podstawie sfałszowanej faktury czy umowy jest niedopuszczalna, to raczej oczywista oczywistość. Czy to oznacza, że do podważenia decyzji o zarejestrowaniu auta wystarczy subiektywno-obiektywne przekonanie zbywcy, który poskarżył się organom ścigania, ale postępowanie karne zostało umorzone? Czy jednak wydział komunikacji musi mieć jasność co do faktów — a skoro nie mają jej organy ścigania, to wznowienie postępowania się nie uda?
wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 sierpnia 2021 r. (II GSK 228/21)
W świetle art. 72 ust. 1 pkt 1) i pkt 5) pord rejestracja pojazdu nie jest obciążona wadą, jeśli dokumenty są prawdziwe pod względem formalnym i odpowiadają bez żadnych wątpliwości stanowi faktycznemu. Podważenie w trybie nadzwyczajnym wznowienia postępowania ostatecznej decyzji o zarejestrowaniu pojazdu i wyeliminowanie jej z obrotu prawnego musi być niewątpliwe i opierać się na stwierdzeniu popełnienia przestępstwa fałszerstwa przez sąd. Jak przyjmuje się w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, fakt wznowienia postępowania nie może zwolnić organu od uzyskania stwierdzenia sfałszowania dowodu lub popełnienia przestępstwa przez sąd lub inny właściwy w tych sprawach organ administracji publicznej.
Sprawa zaczęła się od złożonego przez nabywcę używanego samochodu „Daimler Chrysler 163” wniosku o jego przerejestrowanie; wraz z wnioskiem kupujący przedstawił m.in. umowę i fakturę, na podstawie tych dokumentów starosta wpisał gdzie trzeba dane nowego właściciela.
art. 145 par. 1 pkt 1 kodeksu postępowania administracyjnego
W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli:
1) dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe;
Trzy lata później (i 7 lat po zawarciu umowy oraz 5 lat po wystawieniu faktury) do urzędu zgłosił się zbywca — twierdząc, że żadnego samochodu nie sprzedawał: jego podpis na umowie został podrobiony, a faktura sfałszowana (w czym maczać palce miała jego pracownica). Jednak wszczęte przez prokuraturę postępowanie (z art. 270 par. 1 kk) zostało umorzone, a więc organ odmówił uchylenia decyzji o przerejestrowaniu auta.
W odwołaniu od tej decyzji mężczyzna podkreślił, że w toku postępowania karnego ustalono, iż faktura została podrobiona, zatem nie można przyjąć, iżby była ona dokumentem potwierdzającym skuteczne nabycie własności pojazdu i umożliwiającym jego przerejestrowanie na rzekomego nabywcę.
art. 72 ust. 1 pkt 1 ustawy — prawo o ruchu drogowym
Rejestracji dokonuje się na podstawie:
1) dowodu własności pojazdu lub dokumentu potwierdzającego powierzenie pojazdu, o którym mowa w art. 73 ust. 5;
Oddalając to odwołanie Samorządowe Kolegium Odwoławcze podkreśliło, że fałszywość dowodów może być podstawą wznowienia postępowania administracyjnego — ale wyłącznie pod warunkiem stwierdzenia tej okoliczności w orzeczeniu sądu lub innego organu (por. art. 145 par. 2 kpa). Co więcej nawet z zeznań świadków wynika, że skarżący nie dbał o czytelność podpisywania się („ojciec podpisywał się zawsze parafkami, z reguły różniącymi się od siebie”, inny świadek powiedział, że sam zainteresowany ją pouczał, iż „mądry człowiek podpisuje się za każdym razem inaczej i nie pełnym nazwiskiem, by w razie czego móc powiedzieć, że to nie jego podpis”), są też świadkowie, którzy potwierdzają, że to on sam złożył zakwestionowane podpisy, zaś biegły stwierdził, że „podpisy w postaci paraf nie nadają się do identyfikacji ich wykonawcy” i mógł je złożyć rzekomy sprzedający, ale też mogła się podpisać jego pracownica.
Zwrot akcji nastąpił po wyroku WSA, który w swym wyroku uchylił decyzje ze względu na uchybienia w postępowaniu dowodowym: Rejestracja pojazdu na podstawie sfałszowanej faktury jest niedopuszczalna, zatem — skoro dokumenty były fałszywe, co potwierdziła opinia biegłego potwierdziła — to nie mogła być podstawą przerejestrowania samochodu. Odmowa wznowienia postępowania administracyjnego była o tyle nieprawidłowa, że zdaniem prokuratura przestępstwo miało miejsce, zaś śledztwo umorzono ze względu na niewykrycie sprawców. Wprawdzie w postanowieniu sądu podano inną przyczynę umorzenia sprawy karnej, ale skoro są rozbieżności w stanowisku organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, to obowiązkiem urzędu było ich wyjaśnienie, a nie bezkrytyczna akceptacja tylko jednego poglądu (wyrok WSA w Łodzi z 7 października 2020 r., III SA/Łd 990/19).
To orzeczenie zostało zaskarżone przez SKO, a badając skargę kasacyjną NSA przypomniał, że dokonanie rejestracji pojazdu wymaga m.in. przedstawienia dowodu własności (faktury, umowy sprzedaży). Zmianę danych właściciela należy uznać za prawidłową, jeśli dokumenty są prawdziwe i prawidłowe — ale podważenie decyzji o zarejestrowaniu auta może nastąpić wyłącznie po stwierdzeniu fałszerstwa przez sąd. Jeśli jednak istnieją wątpliwości co do tego czy przedstawiono sfałszowane dokumenty, nie jest dopuszczalne uchylenie decyzji o rejestracji pojazdu.
Oznacza to, że w sprawie brak przesłanek pozwalających uwzględnić wniosek: postępowanie karne zostało umorzone po opinii grafologa, którego zdaniem niemożliwe było stwierdzenie autentyczności podpisu sprzedającego, a świadkowie potwierdzili, że miał on w zwyczaju kombinować z podpisami — skoro zatem organy ścigania fałszerstwa nie stwierdziły, tym bardziej nie może stwierdzić go wydział komunikacji. (A na marginesie sąd stwierdził, że skazanie pracownicy za fałszerstwo nie może posłużyć jako argument — bo zarzuty nie obejmowały fałszerstwa tej faktury.)
Finalnie NSA ostatecznie uchylił wyrok i oddalił skargę na decyzję odmawiającą wznowienia postępowania dotyczącego przerejestrowania samochodu na podstawie rzekomo sfałszowanych dokumentów potwierdzających jego sprzedaż.