Co do zasady zasady (terminy, sposoby, przesłanki) wypowiedzenia umowy o pracę określa kodeks pracy. Czy jednak dopuszczalne jest jednak umowne określenie przyczyn wypowiedzenia umowy o pracę — rozumiane wówczas jako samoograniczenie się pracodawcy co do możliwości rozwiązania umowy zawartej z pracownikiem — no i czy w takim przypadku pracodawca może jednak wypowiedzieć umowę z powołaniem się na przepis prawa pracy?
wyrok Sądu Najwyższego z 21 czerwca 2017 r. (II PK 197/16)
Regulamin pracy nie może ingerować w przepisy rangi ustawowej regulujące przesłanki rozwiązywania umów o pracę.
W umowie o pracę zawartej na czas określony pracodawca wpisał klauzulę, iż umowa może być rozwiązana przed terminem, na jaki została zawarta, w następujących przypadkach: (i) na mocy porozumienia stron; (ii) na mocy porozumienia stron na wniosek pracownika w związku z ciężkim wypadkiem losowym; (iii) z przyczyn niezależnych od pracodawcy w przypadku nie otrzymania zezwolenia na pracę dla pracownika, nie otrzymania zezwolenia pobytowego dla pracownika i jego przedłużenia, ograniczenia zakresu robót na budowie; (iv) bez wypowiedzenia z przyczyn określonych w art. 52 kp.
Po kilku miesiącach pracodawca wypowiedział umowę o pracę z zachowaniem dwutygodniowego okresu wypowiedzenia (nieobowiązujący już art. 33 kp) — ale nie powołując się na żadną przyczynę wynikającą z umowy.
Pracownik skierował sprawę do sądu pracy, który prawomocnie orzekł, iż zawężenie w umowie o pracę warunków wypowiadania umów do enumeratywnie wyliczonych przypadków jest dopuszczalne i skuteczne — skoro zatem pracodawca wypowiedział umowę bez podania jakiejkolwiek przyczyny, rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło z pogwałceniem przepisów prawa, zatem pracownikowi przysługuje odszkodowanie (art. 58 kp).
SN oddalił skargę kasacyjną pracodawcy: skoro umowa o pracę wyliczała listę przyczyn, dla których umowa o pracę mogła być rozwiązana przed upływem terminu na jaki została zawarta, a katalog ten miał charakter zamknięty, to pracodawca nie miał prawa wcześniejszego wypowiedzenia umowy. Nie można przy tym powołać się na regulamin pracy, który miał doprecyzować treść umowy o pracę (czyniąc określony w umowie katalog przyczyn otwartym) — bo regulamin pracy jest aktem samodzielnym, a jego postanowienia nie wchodzą w skład umowy o pracę.
Zadaniem regulaminu pracy jest ustalenie organizacji i porządku pracy (art. 104 kp), zaś jego treść określają przepisy prawa (104(1) kp) — można doprecyzować w nim obowiązki, których naruszenie będzie uzasadniało wypowiedzenie umowy o pracę lub przyjęcie, iż doszło do ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych — ale nie można nimi modyfikować regulacji ustawowych, ani też w decydujący sposób wpływać na interpretację indywidualnie ustalonych postanowień umowy o pracę.
Q.E.D.