Czy prawo zameldowania się pod określonym adresem można opierać wyłącznie na fakcie odziedziczenia nieruchomości? Czy jednak meldunek oznacza, że człowiek zamieszkuje w konkretnym lokalu — a skoro nie zamieszkuje, to zameldowanie było niedopuszczalne, więc możliwe jest anulowanie zameldowania?
wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z 30 lipca 2020 r. (III SA/Lu 592/19)
1. Zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą, czynność materialno–techniczna, jaką jest zameldowanie, nie ma cech ostateczności, ani prawomocności, co oznacza, iż w każdym czasie możliwe jest skorygowanie błędnego wpisu ewidencyjnego. Stwierdzenie nieważności (anulowanie) czynności materialno-technicznej jest instytucją wyjątkową, mającą zastosowanie w sytuacjach oczywistych, to znaczy tylko wtedy, gdy wątpliwości ujawniły się już po dokonaniu tej czynności.
2. Za pobyt stały uważa się zamieszkiwanie z zamiarem stałego pobytu, tj. z wolą koncentracji w danym miejscu swych spraw życiowych. Miejsce stałego pobytu danej osoby to miejsce, w którym osoba ta stale realizuje swoje podstawowe funkcje życiowe: mieszka, nocuje, spożywa posiłki, wypoczywa, przechowuje rzeczy niezbędne do codziennego funkcjonowania (odzież, żywność, meble), przyjmuje wizyty członków rodziny lub znajomych, utrzymuje chociażby okazjonalne kontakty z sąsiadami, przyjmuje i nadaje korespondencję.
Sprawa zaczęła się od odziedziczenia przez dwóch braci mieszkania po ojcu, każdy z nich stał się współwłaścicielem w częściach ułamkowych nieruchomości. Jeden z braci (skarżący), wyposażony w wydane przez naczelnika urzędu skarbowego zaświadczenie o zgłoszeniu spadku do opodatkowania zameldował się w mieszkaniu na pobyt stały.
art. 25 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności (Dz.U. z 2019 r. poz. 1397)
Pobytem stałym jest zamieszkanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego przebywania.
Kilka lat później o anulowanie zameldowania wniósł drugi z braci: zameldowany nigdy (ani w chwili zameldowania, ani później) nie mieszkał w mieszkaniu, zaś z postanowienia spadkowego wynika, iż jedynym właścicielem mieszkania jest on sam. Prezydent miasta podzielił jego argumenty, zaś wojewoda nie uwzględnił odwołania wymeldowanego brata.
W skardze na decyzję wymeldowany zarzucił, że nie istnieją dowody, że w chwili meldunku nie mieszkał w mieszkaniu, poinformował także prokuraturę o możliwości popełnienia przez brata przestępstwa złożenia fałszywego oświadczenia (art. 233 par. 6 kk; prokuratura odmówiła wszczęcia postępowania ze względu na brak znamion przestępstwa).
art. 31 ustawy o ewidencji ludności
1. Jeżeli dane zgłoszone do zameldowania lub wymeldowania budzą wątpliwości o zameldowaniu lub wymeldowaniu rozstrzyga organ gminy w drodze decyzji administracyjnej.
2. Wątpliwości co do stałego lub czasowego charakteru pobytu osoby pod deklarowanym adresem rozstrzyga organ gminy w drodze decyzji administracyjnej.
Wojewódzki Sąd Administracyjny przypomniał, iż uwzględnienie wniosku o zameldowanie następuje w drodze czynności materialno-technicznej. Załatwianie spraw administracyjnych w formie czynności materialno-technicznej następuje w przypadku zastosowania przepisu prawa materialnego, bez konieczności rozstrzygania sporu lub dokonywania wykładni prawa. Jeśli wniosek budzi wątpliwości wymagane jest wydanie decyzji administracyjnej. Eliminacja skutków takiej czynności następuje w drodze decyzji — zameldowanie na pobyt stały nie jest czynnością ostateczną lub prawomocną, zatem ujawnienie przesłanek negatywnych zawsze będzie przesłanką podjęcia przeciwstawnego rozstrzygnięcia (wyrok NSA z 20 sierpnia 2008 r., I OSK 1189/07).
Zameldowanie na pobyt stały dotyczyć może wyłącznie adresu, w którym obywatel zamieszkuje z zamiarem stałego przebywania — o prawie zameldowania się nie decyduje fakt nabycia spadku, ani wystawione przez fiskusa zaświadczenie o zapłacie podatku spadkowego, lecz fizyczne zamieszkiwanie i koncentracja życia osobistego w lokalu.
Zgromadzone w sprawie dowody (m.in. obszerna korespondencja prowadzona z różnymi urzędami, zeznania świadków, w tym sąsiadki, która potwierdziła, że mieszka obok skarżącego od 1976 r.) nie budzą wątpliwości, że skarżący, mimo tego, że zameldował się pod spornym adresem, nigdy — ani wcześniej, ani później — tam nie zamieszkiwał, zaś w rzeczywistości mieszkał zupełnie gdzie indziej. Tymczasem meldunek stanowi potwierdzenie tylko i wyłącznie stanu faktycznego polegającego na stałym zamieszkiwaniu i przebywaniu pod wskazanym adresem — natomiast zameldowanie się pod adresem, gdzie człowiek w rzeczywistości nie przebywa (nie mieszka) jest sprzeczna z celem obowiązku meldunkowego, a przez to nie jest objęta ochroną prawną. Prawa do zameldowania się pod określonym adresem nie można wywodzić także z faktu, iż w mieszkaniu znajdują się jakieś przedmioty stanowiące własność.
Z tego względu sąd stwierdził, iż anulowanie zameldowania ze względu na brak zamieszkiwania pod wskazanym adresem jest możliwe, a zatem decyzja była prawidłowa.