A skoro media informują, że władze zastanawiają się nad „uszczelnieniem” zakazu handlu w niedzielę, to chyba dobry moment, by poszukać podpowiedzi na pytanie: czy przeważająca działalność, której prowadzenie pozwala otworzyć sklep w niedzielę, powinna być ustalana według rzeczywiście prowadzonego rodzaju działalności gospodarczej, czy raczej z uwzględnieniem kodów PKD, które firma wpisała do REGON?
postanowienie Sądu Najwyższego z 26 maja 2021 r. (I KZP 15/20)
„Przeważająca działalność” gospodarcza powinna być rozumiana ściśle, tj. zgodnie z definicją legalną zawartą w art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni. Wpis w odpowiednim rejestrze ma bowiem zamierzony przez ustawodawcę kluczowy charakter dla ustalenia przeważającej działalności i faktu, czy dana działalność podlega zakazowi handlu we wskazane dni, czy też jest wyłączona spod tego zakazu.
Sprawa dotyczyła złożonego przez Państwową Inspekcję Pracy wniosku o ukaranie prezesa spółki, który nakazał paru pracownikom sklepu pracę w niedzielę, naruszając w ten sposób wiadomy zakaz.
art. 10 ust. 1 ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni
Kto, wbrew zakazowi handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem w niedziele lub święta, powierza wykonywanie pracy w handlu lub wykonywanie czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu, podlega karze grzywny w wysokości od 1000 do 100 000 zł.
Sąd I instancji uniewinnił obwinionego od zarzutów, jednakże sąd odwoławczy doszedł do przekonania, iż nie jest jasne jak rozumieć pojęcie „przeważającej działalności”, która pozwala na otwarcie sklepu w niedzielę — czy chodzi o przedmiot działalności wpisany w PKD, czy raczej o faktyczne prowadzenie takiej działalności, choćby bez wpisu do rejestru, a także czy jest dopuszczalne „sumowanie” rodzajów działalności — a więc zwrócił się do SN ze stosownym zagadnieniem prawnym.
art. 6 ust. 2 ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni
Przeważająca działalność (…) oznacza rodzaj przeważającej działalności wskazany we wniosku o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej, o którym mowa w ustawie z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej.
Sąd Najwyższy przypomniał, iż nie udziela porad prawnych i odmówił podjęcia uchwały (wskazując, iż podobna materia była już przedmiotem jego rozważań, por. „„Przeważająco” sprzedajesz prasę lub bilety komunikacji miejskiej lub papierosy lub kupony Totka? To możesz mieć otwarte także w niedzielę”).
Wcale nie na marginesie SN wyjaśnił, że pojęcie „przeważającej działalności” odnosi się do przepisów o statystyce publicznej, a wynika z klasyfikacji PKD, która jest wpisywana do REGON przedsiębiorcy.
załącznik 3 do rozporządzenia RM z 2007 r. w/s Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD)
Przeważającą działalnością jednostki statystycznej jest działalność posiadająca największy udział wskaźnika (np. wartość dodana, produkcja brutto, wartość sprzedaży, wielkość zatrudnienia lub wynagrodzeń) charakteryzującego działalność jednostki. W badaniach statystycznych zalecanym wskaźnikiem służącym do określenia przeważającej działalności jest wartość dodana.
Ustalenie przeważającej działalności powinno nastąpić na podstawie procentowego udziału poszczególnych rodzajów prowadzonej działalności w ogólnej wartości przychodów ze sprzedaży, a jeśli nie jest to możliwe, biorąc pod uwagę liczbę pracowników zajmujących się poszczególnymi rodzajami działalności. Rzeczywiście w orzecznictwie dotyczącym np. wypadków pracowniczych przyznano, że dane o PKD ujęte w REGON nie muszą być zawsze prawidłowe, zaś podając na formularzu kod PKD przedsiębiorca składa oświadczenie wiedzy, a nie oświadczenie woli, albowiem nie tworzy nowego stanu, lecz opisuje stan już istniejący. Nie można też tracić z pola widzenia faktu, iż prawodawca wyraźnie odwołał się nie do stanu faktycznego, lecz do kryterium formalnego — danych ujawnionych w REGON.
Wcale nie na marginesie SN zauważył, że nie ma znaczenia, że definicja legalna działalności przeważającej nie została zawarta w słowniczku ustawowym — bo odesłanie w innym przepisie dopuszczają zasady techniki prawodawczej, zatem istnieją podstawy do posługiwania się nią w przypadku kwalifikacji danego czynu jako wykroczenia. Takie formalne podeście do pojęcia przeważającej działalności jest zgodne z zasadą nullum crimen sine lege certa, a także lepiej realizuje gwarancje praw pracowników.
Reasumując: nie chęć szczera, lecz wpisane do rejestru REGON kody PKD decydują o tym, czy można mieć otwarte w niedzielę — ale gdyby komuś przyszło na myśl, że wystarczy teraz wyklikać zmianę w CEIDG, to SN lojalnie przestrzega, iż regułą jest stabilność, zatem „nowy rodzaj działalności powinien być działalnością główną przez co najmniej dwa lata, zanim zostanie zmieniona przypisana do jednostki dana działalność przeważająca” (pkt 25-26 rozporządzenia w/s PKD), zaś podanie nieprawidłowego PKD jest przestępstwem (art. 56 ustawy o statystyce publicznej).