Czy można żądać udostępnienia rozprawy doktorskiej w oparciu o przepisy o informacji publicznej?

Twórczość naukowa jest dobrem osobistym każdego człowieka, to oczywista oczywistość. Czy zatem dopuszczalne jest udostępnienie rozprawy doktorskiej w oparciu o przepisy o informacji publicznej? Czy jednak pojęcie dóbr osobistych implikuje pewne konsekwencje w odniesieniu do prawa do prywatności twórcy? Czy można odmówić udostępnienia doktoratu ze względu na ochronę autorską — jako utworu naukowego? (prawomocny wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 7 kwietnia 2021 r., II SAB/Gd 2/21).

Sprawa zaczęła się od przesłanej do dziekana wydziału prośby o udostępnienie, w formie elektronicznej (a nawet na miejscu), pewnej rozprawy doktorskiej. Indagujący wyjaśnił, że jest doktorantem, przygotowuje rozprawę poświęconą problematyce pełnomocnika w procesie karnym, więc jest zainteresowany poczynionymi ustaleniami. Z udzielonej przez bibliotekę uniwersytecką odpowiedzi wynikało, że prace są gromadzone wyłącznie w formie papierowej, nie jest możliwe ich powielanie w jakikolwiek sposób, a z księgozbioru mogą korzystać tylko studenci i pracownicy uczelni (bo koronawirus).
Doktorant zwrócił się o udostępnienie skanu doktoratu jeszcze raz, tym razem w trybie dostępu do informacji publicznej — i znów spotkał się z odmową: rozprawa doktorska nie stanowi informacji publicznej, nie wytworzył jej uniwersytet, aczkolwiek w drodze wyjątku (i za zgodą autora, na wniosek promotora) może być udostępniona w czytelni. Zainteresowany napisał ponownie (powołując się na wyrok NSA z 25 sierpnia 2017 r., I OSK 2547/16), ale znów dostał odmowę — zatem wniósł skargę na bezczynność organu.

art. 5 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej
Prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy. Ograniczenie to nie dotyczy informacji o osobach pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym o warunkach powierzenia i wykonywania funkcji, oraz przypadku, gdy osoba fizyczna lub przedsiębiorca rezygnują z przysługującego im prawa.

Zdaniem rektora uniwersytetu rozprawa doktorska podlega ochronie jako utwór w rozumieniu przepisów prawa autorskiego, zaś nawet będąc dokumentem zgromadzonym w aktach przewodu doktorskiego nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 4 pkt 2 pr.aut. Udostępnienie doktoratu wyklucza także prawo do prywatności jej twórcy, zaś na ocenę tej okoliczności nie mają wpływu pełnione przezeń funkcje na uczelni.

Badając skargę Wojewódzki Sąd Administracyjny stwierdził, że udostępnieniu podlega każda informacja o sprawach publicznych (dotycząca materii publicznej), w tym dane publiczne. Poza zakresem danych objętych obowiązkiem udostępniania pozostają informacje dotyczące sfery prywatności jednostki (art. 5 ust. 2 udip).

art. 188 ust. 1 ustawy prawo o szkolnictwie wyższym
Podmiot doktoryzujący, nie później niż 30 dni przed wyznaczonym dniem obrony rozprawy doktorskiej, udostępnia w BIP na swojej stronie podmiotowej rozprawę doktorską będącą pracą pisemną wraz z jej streszczeniem albo opis rozprawy doktorskiej niebędącej pracą pisemną oraz recenzje.

Szukając odpowiedzi na pytanie czy udostępnienie rozprawy doktorskiej może nastąpić na podstawie przepisów o informacji publicznej, sąd zwrócił uwagę, że twórczość naukowa jest jednym z dóbr osobistych, które z istoty dotyczą sfery prywatnej jednostki, zaś „twórczość naukowa jako należąca do sfery życia prywatnego twórcy nie stanowi co do zasady materii publicznej podlegającej udostępnieniu w trybie udip” — ale znów „uprawianie nauki nieodłącznie wiąże się z publiczną komunikacją i wymianą jej wyników, nawet konfrontacją w ramach „społeczności naukowej”, przeto upublicznienie twórczości naukowej nie przekreśla istoty prawa do prywatności.
Rozprawa doktorska jest centralnym elementem przewodu doktorskiego, procedury prowadzącej do nadania stopnia naukowego przez określone jednostki — w tym zakresie uczelnie sprawują funkcje publiczne. Także całokształt zadań szkolnictwa wyższego wskazuje, iż ich działalność dotyczy interesu publicznego, a nauczyciele akademiccy pełnią funkcje publiczne (wyrok WSA we Wrocławiu z 29 maja 2020 r., IV SAB/Wr 207/19). W orzecznictwie przyjęto także, że informacje związane z przewodem doktorskim pozostają w sferze spraw publicznych w rozumieniu przepisów o dostępie do informacji publicznej (wyrok NSA z 25 października 2016 r., I OSK 449/15), zaś ewentualne wątpliwości rozwiewa przepis prawa o szkolnictwie wyższym, nakazujący udostępnienie rozprawy doktorskiej w BIP przed jej obroną. (przepis ten wprost dotyczy tylko doktoratów bronionych po 2018 r., ale niewątpliwie nie można go interpretować w ten sposób, by wcześniejszych rozpraw nie dotyczyły przepisy o dostępie do informacji publicznej).
Odnośnie natomiast prawa do prywatności WSA dostrzegł, że obrona doktoratu zawsze miała charakter publiczny, zatem

przedkładając rozprawę doktorską w celu ubiegania się o uzyskania stopnia naukowego doktora, określona osoba godzi się w istocie na udział w przewodzie doktorskim, w szczególności w publicznej obronie samej rozprawy. Trudno w tych okoliczności nie dostrzegać formuły dobrowolnej rezygnacji z ochrony prawa do prywatności w zakresie objętej rozprawą doktorską twórczości naukowej.

Nie oznacza to jednak, iżby wniosek był całkowicie zasadny: przepisy ustawy o zasadach udostępniania informacji publicznej mają zastosowanie o tyle, o ile udostępnianie danych nie podlega regulacjom szczególnym (art. 1 ust. 2 udip; wyrok NSA z 28 kwietnia 2020 r., I OSK 563/19). Aktualnie takim przepisem jest art. 188 ust. 1 prawa o szkolnictwie wyższym (nakazujący publikację doktoratu w BIP) — natomiast w odniesieniu do przewodów wcześniejszych można przyjąć następujący tok rozumowania: rozprawa doktorska jest utworem naukowym (art. 1 ust. 2 pkt 1 pr.aut.), który z chwilą publicznego udostępnienia staje się utworem rozpowszechnionym (art. 6 ust. 1 pkt 3 pr.aut.). Oznacza to, że udostępnienie spornej rozprawy doktorskiej jako informacji publicznej jest dopuszczalne — to jednak, biorąc pod uwagę, iż uczelni nie przysługują prawa autorskie do treści dysertacji (por. art. 14 i art. 15a ust. 2 pr.aut.), udostępnienie następuje w formach zastrzeżonych dla dozwolonego użytku — w postaci użyczania egzemplarzy (art. 28 ust. 1 pkt 1 pr.aut.).
W konsekwencji rektorowi uniwersytetu nie sposób, niezależnie od błędnego stanowiska, przypisać bezczynności — bo odpowiedź, iż z treścią doktoratu można zapoznać się w siedzibie biblioteki była zgodna z prawem i adekwatna do charakteru żądanej informacji.

subskrybuj
Powiadom o
guest

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

16 komentarzy
Oldest
Newest
Inline Feedbacks
zerknij na wszystkie komentarze
16
0
komentarze są tam :-)x