A skoro jakiś czas temu było o tym, że wadliwe doręczenie pisma ze zmianą powództwa oznacza, że zmiana treści roszczeń jest bezskuteczna, a wczoraj o tym, że wniesione apelacji via ePUAP może być skuteczne (jeśli, jeśli), dziś czas na kilka zdań o tym, że wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku nie musi być doręczany sobie wzajemnie i bezpośrednio przez profesjonalnych pełnomocników — a zażalenie na odmowę uzasadnienia bada sąd wyższej instancji.
uchwała Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2021 r. (III PZP 6/20)
1) Zażalenie na postanowienie o odmowie uzasadnienia wyroku oraz jego doręczenia rozpoznaje sąd drugiej instancji (art. 394 § 1 w związku z art. 394(1a) § 1 pkt 7 i art. 394(1b) kpc);
2) odpis wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem nie podlega doręczeniu w trybie określonym w art. 132 § 1 kpc także po wejściu w życie ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego.
Sprawa zaczęła się od złożonego przez pełnomocnika pozwanego pracodawcy wniosku o uzasadnienie wyroku przywracającego pracownika do pracy. Sąd zwrócił wniosek ze względu na brak oświadczenia o doręczeniu pisma przeciwnikowi lub nadaniu go pocztą, w odpowiedzi pełnomocnik złożył kolejny wniosek, tym razem dołączając takie oświadczenie…
…ale sąd stwierdził, że po grubej nowelizacji kpc doręczeniu nawzajem bezpośrednio podlega także wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienie orzeczenia i znów odmówił jego doręczenia.
W zażaleniu na to postanowienie pełnomocnik zarzucił błędną wykładnię przepisów o doręczeniach dokonywanych przez profesjonalnych pełnomocników w toku sprawy, a nawet gdyby uznać tę wykładnię za prawidłową, sąd powinien przyjąć kolejny wniosek (art. 130(1a) par. 3 kpc).
art. 132 § 1 kodeksu postępowania cywilnego
W toku sprawy adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy oraz Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej doręczają sobie nawzajem bezpośrednio odpisy pism procesowych z załącznikami. W treści pisma procesowego wniesionego do sądu zamieszcza się oświadczenie o doręczeniu odpisu pisma drugiej stronie albo o jego nadaniu przesyłką poleconą. Pismo niezawierające powyższego oświadczenia podlega zwrotowi bez wzywania do usunięcia tego braku.
Rozpatrując środek odwoławczy sąd zwrócił uwagę na następujące wątpliwości (zagadnienie jest bardzo rozbudowane, więc pozwolę sobie je streścić):
z kodeksu postępowania cywilnego
art. 394 § 1. Zażalenie do sądu drugiej instancji przysługuje na postanowienia sądu pierwszej instancji kończące postępowanie w sprawie (…)
art. 394(1a) § 1. Zażalenie do innego składu sądu pierwszej instancji przysługuje na postanowienia tego sądu, których przedmiotem jest:
7) odmowa uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia;
- czy zażalenie na odmowę uzasadnienia wyroku rozpatruje sąd wyższej instancji, czy jest to jednak zażalenie poziome?
- czy doręczenie wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku powinno nastąpić w trybie określonym w art. 132 par. 1 kpc, czy jednak rację ma skarżący?
- czy sąd powinien starać się zrozumieć niespecjalnie precyzyjne pismo pochodzące od zawodowego pełnomocnika i „wyciągnąć” z niego rzeczywistą treść zaskarżenia?
Odnosząc się do tych pytań Sąd Najwyższy stwierdził, iż:
- wprawdzie co do zasady postępowanie sądowe jest dwuinstancyjne, co stanowi jedną z gwarancji prawa do sprawiedliwego procesu, rozumie się jako uprawnienie do poddania niekorzystnego rozstrzygnięcia ocenie sądu instancyjnie nadrzędnego (dewolucja), jednak przyjęło się, iż zaskarżalność rozstrzygnięć incydentalnych (nie dotyczących meritum sprawy) nie wymaga przekazania do drugiej instancji;
- znacznie poszerzony jesienią 2019 r. katalog zażaleń horyzontalnych może skutkować znacznymi różnicami interpretacyjnymi (skoro zażaleń nie rozpatruje sąd odwoławczy, to trudniej będzie o jednolitą wykładnię w określonej sytuacji), zaś krzyżowe (wzajemne) zajmowanie się zażaleniami przez sędziów z tego samego sądu może budzić pewne wątpliwości stron, ale prawodawca postawił w tym przypadku na szybkość postępowania, wychodząc z założenia, iż rzetelność procesu na tym nie ucierpi;
- mimo tego regułą nadal jest zażalenie wertykalne, a zażalenie poziome wyjątkiem od reguły — wychodząc zaś od koncepcji, iż do wyższej instancji powinny trafiać odwołania od rozstrzygnięć zamykających drogę sądową („kończące postępowanie w sprawie”), to niezależnie od tego, iż „odmowa uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia” wskazana jest w katalogu postanowień, od których przysługuje zażalenie poziome, należy przyjąć, iż jako rozstrzygnięcie kończące postępowanie podlega rozwadze sądu odwoławczego;
- odnosząc się natomiast do kwestii doręczenia „nawzajem bezpośrednio” wniosku o sporządzenie uzasadnienia orzeczenia SN przypomniał, iż zasadą jest doręczenie sądowe pism, natomiast doręczenia autonomiczne (dokonywane bezpośrednio przez strony); celem takich regulacji jest umożliwienie przeciwnikowi procesowemu przygotowania się do obrony (zebrania argumentacji, etc.) — natomiast pisma, które dotyczą wyłącznie interesów wnoszącego, w ogóle nie podlegają doręczeniu stronie przeciwnej;
- owszem, wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku oznacza możliwość jego zaskarżenia, zaś sam w sobie odwleka termin do uprawomocnienia się orzeczenia — jednak nie można przez to rozumieć, iż brak doręczenia owego wniosku uszczupla stronę przeciwną w jej procesowych uprawnieniach — zatem nie jest także wymagane wzajemne doręczanie sobie tego pisma przez pełnomocników;
- (na ostatnie z pytań SN odpowiedzi odmówił — w uzasadnieniu podkreślając, że z art. 380 kpc nie wynika ani obowiązek badania nieprawidłowo zaskarżonych orzeczeń, ani też nakaz działania z urzędu, z wyjątkiem wad skutkujących nieważnością postępowania, aczkolwiek w sprawach z zakresu prawa pracy formalizm ten powinien być mniejszy.