Tak mnie właśnie naszło, a właściwie naszło jednego z P.T. Czytelników: czy pracownik może „zdalnie” wypowiedzieć umowę o pracę, tj. w dokumencie opatrzonym podpisem zaufanym? jeśli jego pracodawca honoruje podpis zaufany w przypadku zatrudniania pracowników i dopuszcza podpisanie umowy o pracę na odległość? No i czy w ogóle umowa o pracę może być opatrzona podpisem zaufanym?
Zaczęło się od tego, że pracownik wysłał wypowiedzenie umowy o pracę w postaci pliku PDF opatrzonego podpisem zaufanym, acz pracodawca się zaparł, że jest to bezskuteczne (choć wcześniej podpisał z tym samym pracownikiem umowę o pracę podpisaną podpisem zaufanym) — no i co z tym dalej zrobić?
Dalej będzie w punktach, bo tak prościej:
- zgodnie z ustawą umowę o pracę „zawiera się na piśmie”; taka redakcja przepisu nie oznacza, iżby brak zachowania formy pisemnej kończył się nieważnością umowy, o czym przekonuje nas ten sam przepis, który wyjaśnia jakie obowiązki spoczywają na pracodawcy, który z jakichś przyczyn zapomniał o formie pisemnej umowy o pracę;
- natomiast wymogi związane z formą czynności prawnych i skutkami ich niedochowania reguluje kodeks cywilny, który w prawie pracy stosuje się „odpowiednio” (acz pod warunkiem braku sprzeczności z zasadami prawa pracy, art. 300 kp);
art. 29 par. 2 kodeksu pracy
Umowę o pracę zawiera się na piśmie. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca przed dopuszczeniem pracownika do pracy potwierdza pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków.
- przewijając nieco do przodu: brak zastrzeżenia rygoru nieważności formy pisemnej oznacza, że taka forma jest zastrzeżona wyłącznie w celach dowodowych (ad probationem), ale umowa o pracę zawarta bez jej zachowania nie jest nieważna (art. 73 par. 1 kc);
- dla przypomnienia: forma pisemna to nie tylko własnoręczny podpis na papierze, ale także dokument elektroniczny opatrzony kwalifikowanym podpisem elektronicznym; podpis zaufany jest podpisem elektronicznym, acz niekwalifikowanym, przez co jest też rozwiązaniem mocno niedoskonałym; nie zmienia to faktu, że umowa o pracę opatrzona podpisem zaufanym — a więc zawarta w formie dokumentowej — jest ważna i skuteczna;
- stąd też nie traktuję jako szczególnie błędnej lub ryzykownej praktyki — utrzymanej postpandemicznym rozpędem — sporządzania umów o pracę w postaci plików PDF, które pracownik podpisuje podpisem zaufanym (zasadniczo problem nie istnieje nawet na gruncie nabycia praw autorskich do utworów pracowniczych, art. 12 ust. 1 pr.aut.);
- (na marginesie: w/w uwagi odnoszą się tylko do czynności prawnych, natomiast w innych przypadkach trzeba uważać, por. „Forma pisemna w prawie pracy to nie wysłany listel”);
- analogicznie sprawy się mają z wypowiadaniem umów o pracę: strona „powinna” złożyć swe oświadczenie „na piśmie” — przy czym tu także nie zastrzeżono rygoru nieważności, zatem wypowiedzenie dokonane bez formy pisemnej jest ważne i skuteczne;
art. 30 par. 3 kodeksu pracy
Oświadczenie każdej ze stron o wypowiedzeniu lub rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinno nastąpić na piśmie.
- stąd też osobiście nie mam wątpliwości: opatrzone złożonym przez pracownika podpisem zaufanym wypowiedzenie umowy o pracę jest ważne i skuteczne — o ile oczywiście zostało przez pracownika złożone i zakomunikowane w prawidłowy sposób (art. 61 par. 2 kc); szczególnym absurdem jest dla mnie postawa pracodawcy, który jest zdania, że umowa pracę może być opatrzona podpisem zaufanym, ale nie może być w ten sposób podpisane jej wypowiedzenie — no ale cóż poradzę, że konsekwencję uważam za wartość samą w sobie?
- (zaś w kontekście problemów z formą pismną zastrzeżoną ad probationem przyznam, że nie znam orzecznictwa, w którym sąd odniósłby się do następującego przypadku: brak pisma, ale jest dokument elektroniczny, na pewno prawidłowo podpisany).
Podsumowując: uważam, że oświadczenie pracownika o rozwiązaniu stosunku pracy może być złożone „zdalnie” — w postaci pliku PDF podpisanego podpisem elektronicznym i przesłanego chlebodawcy listelem — zatem takie wypowiedzenie jest skuteczne i wiążące dla stron.