Czy Sanepid może ukarać obywatela za wyjście z domu podczas kwarantanny — nałożonej w drodze rozporządzenia ministra, który nie był upoważniony do wprowadzenia kwarantanny? Czy jednak bezprawna kwarantanna nie może być podstawą sankcji? (nieprawomocny wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 23 września 2020 r., II SA/Go 332/20).
Orzeczenie wydano z odwołania od kary nałożonej za nieprzestrzeganie obowiązkowej 14-dniowej kwarantanny związanej z przekroczeniem granicy po powrocie do Polski.
Zaczęło się od tego, że w marcu 2020 r. kobieta powróciła z zagranicy, w związku z czym podlegała obowiązkowej kwarantannie prewencyjnej. Jakiś czas później do domu przyszedł patrol policji, sprawdzić czy kobieta stosuje się do nałożonej kwarantanny, jednak okazało się, że mieszkanie jest puste — funkcjonariusz zadzwonił do męża partnera, który odparł, że musieli pójść do banku w celu załatwienia pilnych spraw.
Sporządzona przez policjantów notatka została skierowana do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego, którego zdaniem kobieta naruszyła przepisy o kwarantannie ze względu na epidemię COVID-19 (art. 48a ust. 1 pkt 1 w związku z art. 46b pkt 5 ustawy zakaźnej (tj. przepis upoważniający rząd do ustanowienia obowiązkowej kwarantanny oraz rozporządzenie z 31 marca 2020 r., Dz.U. z 2020 r. poz. 566), zatem na kobietę nałożono karę pieniężną w wysokości 5 tys. złotych.
art. 48a ust. 1 pkt 1 o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. z 2020 r. poz. 1845)
Kto w stanie zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii nie stosuje się do ustanowionych na podstawie art. 46 lub art. 46b nakazów, zakazów lub ograniczeń, o których mowa w:
1) art. 46 ust. 4 pkt 1 lub w art. 46b pkt 5 i 9-12, podlega karze pieniężnej w wysokości od 5000 zł do 30 000 zł;
W odwołaniu od decyzji ukarana wyjaśniła, że feralnego dnia musiała podwieźć partnera do banku — była tylko kierowcą, nie wysiadała z samochodu, z nikim się nie spotkała, nikogo nie naraziła na niebezpieczeństwo.
Zdaniem Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego decyzja o ukaraniu osoby naruszającej obowiązek odbycia kwarantanny była zgodna z prawem, natomiast brak zapoznania ukaranej z treścią policyjnej notatki nie narusza prawa strony do czynnego udziału w postępowaniu i wypowiedzenia się o zebranych materiałach (art. 10 kpa), bo skarżąca sama się przyznała, zaś brak zagrożenia nie jest argumentem, bo liczy się samo naruszenie obowiązku.
art. 52 ust. 1 i 3 Konstytucji RP
1. Każdemu zapewnia się wolność poruszania się po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu.
3. Wolności, o których mowa w ust. 1 i 2, mogą podlegać ograniczeniom określonym w ustawie.
W skardze na decyzję kobieta wskazała, że prewencyjna kwarantanna była bezprawna, a więc nie może być podstawą nałożenia sankcji. Co więcej Sanepid się pomylił, bo jej nie dotyczy rozporządzenie wydane przez rząd, lecz wcześniejsze rozporządzenie ministra Szumowskiego z 20 marca 2020 r. (w/s ogłoszenia stanu epidemii, Dz.U. z 2020 r. poz. 491), które zostało wydane z przekroczeniem granic upoważnienia ustawowego. Niezależnie od tego przepisy wprowadzające obowiązkową kwarantannę naruszają konstytucyjne gwarancje swobodnego przemieszczania się po kraju, zaś kwarantanna nie może wynikać z samego faktu przekroczenia granicy.
Wojewódzki Sąd Administracyjny podzielił te argumenty: ustawa zasadnicza gwarantuje każdemu wolność przemieszczania się; wolność ta może być ograniczona, jednak wyłącznie w drodze przepisu ustawowego; wszelkie ograniczenia praw i wolności obywateli mogą także wynikać „przy uwzględnieniu treści art. 92 Konstytucji — również z rozporządzeń z mocą ustawy [sic!], czyli rozporządzeń wskazanych w art. 92 ust. 1 Konstytucji”; warunkiem prawidłowej delegacji jest oczywiście utrzymanie regulacji podustawowej w graniach upoważnienia nadanego normą ustawową. Tymczasem rozporządzenie, w którym nałożono na obywateli powracających do Polski obowiązek poddania się prewencyjnej kwarantannie wydane zostało na podstawie art. 46 ust. 2 i 4 ustawy zakaźnej — który nie upoważniał ministra zdrowia do ustanowienia przymusowej kwarantanny.
Delegacja ustawowa zawiera uprawnienie do ustanowienia czasowego ograniczenia określonego sposobu przemieszczania się, ale to nie jest równoznaczne z ustanowieniem obowiązku odbycia kwarantanny, który jest równoznaczny z zakazem poruszania się po terytorium RP w określonym czasie.
WSA podkreślił, iż już w tamtym czasie rząd miał kompetencje do wydania rozporządzenia nakazującego odbycie określonej kwarantanny (art. 46a i 46b ustawy zakaźnej obowiązują od 8 marca 2020 r.), a jednak nie zdecydował się na taki krok — co nie oznacza, że uprawnienia te mógł wykonać minister zdrowia (por. wyrok WSA w Gliwicach z 27 lipca 2020 r., III SA/Gl 319/20). Oznacza to, że rozporządzenie ministra Szumowskiego, w którym nakazano odbycie kwarantanny po powrocie z zagranicy zostało wydane z naruszeniem prawa — zarówno wbrew ustawie, jak i z pogwałceniem art. 52 Konstytucji RP, a także konstytucyjną zasadą legalizmu.
Wadliwie nałożony obowiązek prawny nie może być podstawą sankcji — skoro więc kwarantanna była bezprawna, nałożenie na skarżącą kary pieniężnej za wyjście z domu było niezgodne z prawem.
Z tego względu WSA uchylił zaskarżoną decyzję Sanepidu, a także nakazał zwrot na rzecz skarżącej 1117 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.
Zamiast komentarza: to fajny wyrok, niezależnie od sięgnięcia po rozporządzenie z mocą ustawy w rozporządzeniu; ucieszonych nadmiernie spieszę jednak nieco utemperować, bo orzeczenie nie odpowiada nam na zasadnicze pytanie: czy WSA jest zdania, że rozporządzeniem można „włączyć” ograniczenie praw i wolności, które jest zapisane w ustawie (ale pozostawia w dyspozycji władzy wykonawczej ów „przełącznik”)? Więc czekamy dalej ;-)