A skoro jakiś czas temu było o tym czy publikacja zdjęć cudzego przedmiotu może naruszać prawa właściciela tego przedmiotu dziś czas na kilka zdań o tym czy publikacja zdjęć całego produktu jest wystarczająca do ochrony wzoru części składowej owego produktu — albo, żeby było przejrzyściej: czy wytwarzanie zestawów tuningowych naśladujących wygląd określonego samochodu narusza prawa jego producenta?
wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 28 października 2021 r. w/s Ferrari v/s Mansory Design (C‑123/20)
Publiczne udostępnienie obrazów produktu, takie jak publikacja zdjęć pojazdu, może prowadzić do publicznego udostępnienia wzoru dotyczącego części tego produktu lub części składowej tego produktu, jako produktu złożonego, pod warunkiem że postać tej części produktu lub części składowej produktu złożonego będzie w ramach tego ujawnienia wyraźnie rozpoznawalna.
Aby można było zbadać, czy postać ta spełnia przesłankę indywidualnego charakteru konieczne jest, by dana część lub część składowa stanowiła widoczny fragment produktu lub produktu złożonego, wyraźnie wyodrębniony dzięki liniom, konturom, kolorystyce, kształtom lub specjalnej teksturze.
Sprawa zaczęła się od opublikowania przez Ferrari SpA komunikatu prasowego prezentującego nowy model bolidu (FXX K) służącego wyłącznie do jazdy po drogach niepublicznych (torach wyścigowych); komunikat został zilustrowany dwiema fotografiami pojazdu. Model FXX K jest produkowany w dwóch wariantach, które różnią się „wyłącznie” kolorem elementu „V” na masce (czarny lub czarny z dolną częścią w kolorze nadwozia).
art. 11 ust. 2 rozporządzenia nr 6/2002 w/s wzorów wspólnotowych
Czas trwania ochrony niezarejestrowanego wzoru wspólnotowego
1. Wzór spełniający wymagania sekcji 1 jest chroniony jako niezarejestrowany wzór wspólnotowy przez okres trzech lat, rozpoczynający się od dnia, w którym został po raz pierwszy udostępniony publicznie we Wspólnocie.
2. Do celów ust. 1 uważa się, że wzór został publicznie udostępniony we Wspólnocie, jeżeli został w taki sposób opublikowany, wystawiony, wykorzystany w handlu lub w inny sposób ujawniony, że wydarzenia te mogły stać się dostatecznie znane podczas zwykłego toku prowadzenia spraw środowiskom wyspecjalizowanym w danej branży, działającym we Wspólnocie. Wzoru nie uważa się za udostępniony publicznie, jeśli został on ujawniony jedynie osobie trzeciej pod wyraźnym lub dorozumianym warunkiem zachowania poufności.
Jakiś czas później niemiecka firma tuningowa Mansory Design rozpoczęła produkcję i sprzedaż zestawów umożliwiających upodobnienie samochodu Ferrari 488 GTB do modelu FXX K (Mansory Siracusa 4XX).
Zdaniem włoskiego producenta produkcja takich zestawów tuningowych stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, a także narusza prawa do niezarejestrowanych wzorów wspólnotowych („V” na masce, płetwy „strake”, spojlera, etc.), które tworzą „rysy oblicza” pojazdu i kojarzą się z samolotem lub bolidem Formuły 1, których ochronę należy liczyć od momentu publikacji informacji prasowej.
Roszczenia Ferrari zostały prawomocnie oddalone, zaś Bundesgerichtshof (niemiecki Federalny Trybunał Sprawiedliwości), uznał, że rozstrzygnięcie sporu wymaga wykładni na ile ochrona praw do części składowej (tzn. tych elementów) produktu złożonego (tzn. całego samochodu) może zależeć od ujawnienia fotografii całego produktu — i na ile istotne jest, by owa część na zdjęciu całego pojazdu wywierała wrażenie odrębności od kształtu całego produktu? (Upraszczając: czy na powyższym zdjęciu widać elementy, które są tak nadzwyczajne, że robią na oglądających ten efekt, który spowodował, że komuś przyszło do głowy go naśladować?)
TSUE zwrócił uwagę, że powstanie wzoru przemysłowego zależy od istnienia cech o istotnym znaczeniu dla postaci całego lub części produktu, takich jak linie, kontury, kolorystyka, kształt, materiały, etc. Celem ochrony wzoru niezarejestrowanego („niezarejestrowany wzór wspólnotowy powstaje z dniem jego pierwszego publicznego udostępnienia w Unii”) jest wsparcie innowacji w odniesieniu do produktach o krótkiej żywotności rynkowej, których twórcy chcą uzyskać szybką i skuteczną ochronę bez konieczności dopełnienia sformalizowanych czynności (rejestracja w EUIPO czy w UPRP), a którym wystarczy słabszy zakres ochrony (wyłącznie przed naśladownictwem). Pojęcie wzoru może odnosić się zarówno do całości wyrobu, jak i jego części składowych — takich, które po włączeniu do produktu złożonego pozostają widoczne podczas jego zwykłego używania (art. 4 ust. 2 rozporządzenia w/s wzorów wspólnotowych). Zawsze jednak ochronie podlega wyłącznie wzór, który cechuje nowość — nie może być identyczny z wzorem wcześniejszym (art. 5), a także indywidualny charakter — jego całościowe wrażenie wywołane na użytkowniku musi być różne od wrażenia wywołanego wzorem wcześniejszym (art. 6 rozporządzenia). Indywidualność wzoru rozpoznaje się po przeprowadzeniu testu porównawczego do innych — konkretnych, zindywidualizowanych, określonych i zidentyfikowanych — wzorów.
Aby publiczne udostępnienie wzoru całego produktu oznaczało także ujawnienie wzoru jego części, konieczne jest, by ów element był wyraźnie rozpoznawalny w tym samym momencie. Nie oznacza to, że każda z części musi być ujawniona odrębnie — kluczowa jest możliwość zapoznania się z wzorem przez odbiorców, a więc owa część musi być widoczna i wyodrębniona z całości, w taki sposób, by na wywierać całościowe wrażenie i „nie może być całkowicie wtopiona w całościowy produkt”.
W sentencji wyroku TSUE stwierdził, że publikacja zdjęć produktu (całego samochodu) może być warunkiem przyjęcia, iż doszło do powstania ochrony jego części składowej jako niezarejestrowanego wzoru wspólnotowego — o ile sposób prezentacji elementu będzie pozwalał na jego łatwe wyodrębnienie wizualne i rozpoznawalność.
A teraz każdy z P.T. Czytelników może sobie zerknąć na grafikę ilustrującą tekst i spróbować sobie odpowiedzieć samemu: czy widać na niej elementy, które mogły skłonić niezależnego producenta akcesoriów tuningowych do naśladownictwa produktu?