Jeszcze doktryna i jurysprudencja nie doszły do siebie po grubych zmianach w kodeksie postępowania cywilnego z 2019 r., a tu za rogiem czai się kolejna nowelizacja kpc — przeprowadzona pod hasłami prostowania tego, co zostało wówczas pozakręcane (ustawa z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2023 r. poz. 614).
Tutejsze łamy byłyby puste bez radosnej twórczości prawodawcy, zatem w dużym skrócie pozwolę sobie zasygnalizować następujące zmiany w procedurze:
- próg kwotowy właściwości sądu okręgowego ulega podwyższeniu do 100 tys. zł (przypomnijmy, że aktualnie sądy rejonowe są właściwe w przypadku spraw, których wartość przedmiotu sporu wynosi 75 tys. zł, art. 17 pkt 4 kpc);
- nowością jest nowy rodzaj pełnomocnictwa — pełnomocnictwo do doręczeń, które pozwoli stronie umocować dowolną osobę fizyczną (a więc nie tylko adwokata, radcę prawnego, czy pracownika, małżonka, rodzeństwo, etc.) wyłącznie do odbioru korespondencji sądowej;
art. 88 par. 2 kodeksu postępowania cywilnego
Pełnomocnictwo do niektórych tylko czynności procesowych może obejmować wyłącznie upoważnienie do odbioru pism sądowych. Pełnomocnictwa takiego można udzielić każdej osobie fizycznej (pełnomocnik do doręczeń).
- uwaga: jeśli strona ustanowiła pełnomocnika do doręczeń, pisma sądowe będą doręczane tylko tej osobie (zmiana art. 133 par. 3 kpc);
- znów zmieniają się przepisy o doręczeniach — ciekawostką jest przepis, który pozwala powodowi, już po przejściu do fazy doręczenia komorniczego, wykazać „dowodem na piśmie”, że pozwany jednak zamieszkuje pod adresem pierwotnie wskazanym w pozwie — w takim przypadku skuteczne jest pierwsze doręczenie, a późniejsze doręczenie przez komornika nie „odżywa” terminu do podjęcia działań przez pozwanego (dodany art. 139(1) par. 3 kpc);
- rosną formalizmy procesowe: pisma procesowe, których autorem jest profesjonalista, będą musiały zawierać „wyraźnie wyodrębnione” oświadczenia, twierdzenia i wnioski dowodowe — zaś wnioski dowodowe przywołane wyłącznie w uzasadnieniu pisma będą bezskuteczne;
art. 128(1) kodeksu postępowania cywilnego
Pismo wnoszone przez stronę zastępowaną przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej powinno zawierać wyraźnie wyodrębnione oświadczenia, twierdzenia oraz wnioski, w tym wnioski dowodowe. Jeżeli pismo zawiera uzasadnienie, wnioski dowodowe, zgłoszone tylko w tym uzasadnieniu, nie wywołują skutków, jakie ustawa wiąże ze zgłoszeniem ich przez stronę.
- maleją natomiast formalizmy wysyłkowe: z art. 165 par. 2 kpc znika konieczność nadania pisma procesowego w formie „przesyłki poleconej” — po nowelizacji do zachowania terminu na wniesienie pisma do sądu będzie wystarczało wysłanie zwykłego listu (pamiętając, że takie przesyłki nie są rejestrowane, a więc w razie sporu pozostajemy z niczym; uwaga, ta zmiana doczekała się nawet przepisu przejściowego, art. 21 ust. 1-2 ustawy);
- furda Konstytucja i prawo do jawnego procesu: nowa świecka tradycja nakazuje, by sądy sądziły niejawnie — skierowanie sprawy na rozprawę będzie wymagało złożenia przez stronę, już w pierwszym piśmie procesowym, stosownego wniosku (jak rozumiem ten przepis jest tak dla powoda, jak dla pozwanego, w tym sensie, że jeśli powód nie zawnioskuje o przeprowadzenie rozprawy, to pozwany, o ile chciałby się zobaczyć z sądem, nie może przeoczyć takiej konieczności; por. art. 148(1) par. 3 kpc); tak czy inaczej posiedzenie niejawne będzie mogło być wyznaczone właściwie zawsze (art. 205(5) par. 1(1) kpc) i prawie zawsze skończyć się wyrokowaniem (art. 326(1) kpc) — aczkolwiek nadal nie rozumiem jakim cudem jawność posiedzeń sądowych nadal pozostaje jako reguła (art. 148 par. 1 kpc)
- tak czy inaczej na jawną rozprawę nie ma co liczyć, pod żadnym pozorem, w postępowaniu uproszczonym, w którym wartość przedmiotu sporu nie przekracza kwoty 4 tys. zł (dodany art. 505(1a) kpc);
- (przy okazji coś tam zmienia się ustawie w/s COVID-19 w kontekście posiedzeń niejawnych i rozpraw w trybie teletransmisji — ale przyznam, że tego mi się nawet nie chce czytać);
- tyle dobrego, że uzasadniane z urzędu postanowienia wydane na posiedzeniu niejawnym będą doręczane z urzędu — zaś w takim przypadku strona będzie już zwolniona z obowiązku składania wniosku o doręczenie uzasadnienia (dodane art. 357 par. 2(2)-2(4) kpc);
- nowelizacja wyklucza możliwość wielokrotnego wnoszenia skargi o wznowienie postępowania: skarga „ponownie wniesiona w tej samej sprawie” przez tę samą stronę i oparta na tych samych podstawach podlega odrzuceniu jako niedopuszczalna — „chyba że okoliczności sprawy wykluczają taką ocenę” (dodany art. 410(1) kpc);
- dodany zostaje cały nowy dział pt. „postępowanie z udziałem konsumentów”, którego przepisy będą miały zastosowanie w w sprawach o roszczenia konsumenta przeciwko przedsiębiorcy oraz o roszczenia przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi, o ile konsument ten jest stroną postępowania (art. 458(14) par. 1 kpc); oczywiście chodzi o dodatkowe rygoryzmy proceduralne nakładane na przedsiębiorców, którzy będą mieli obowiązek powołać wszelkie twierdzenia i dowody w pierwszym piśmie (tj. w pozwie lub odpowiedzi na pozew), pod rygorem prekluzji dowodowej (art. 458(15) par. 4 kpc);
- niezwykle istotny jest przepis dyscyplinujący firmy procesowo — za etap przedprocesowy: przedsiębiorca, który nie podejmie próby polubownego załatwienia sporu lub będzie mediował w złej wierze — tu niewątpliwie można mówić o sposobie rozpatrywania reklamacji klienta — będzie ryzykował, niezależnie od wyniku sprawy, obciążeniem kosztami — i to nawet podwyższonymi (por. art. 187 par. 1 pkt 3 kpc, któremu nadal nie dzieje się krzywda);
art. 458(16) kodeksu postępowania cywilnego
Jeżeli strona będąca przedsiębiorcą przed wytoczeniem powództwa zaniechała próby dobrowolnego rozwiązania sporu, uchyliła się od udziału w niej lub uczestniczyła w niej w złej wierze i przez to przyczyniła się do zbędnego wytoczenia powództwa lub wadliwego określenia przedmiotu sprawy, niezależnie od wyniku sprawy sąd może obciążyć tę stronę kosztami procesu w całości lub części, a w uzasadnionych przypadkach nawet podwyższyć je, jednak nie więcej niż dwukrotnie.
- są też zmiany w postępowaniu zabezpieczającym i egzekucyjnym — a w nim ten nieszczęsny przepis o przepraszaniu za naruszenie dóbr osobistych na łamach Monitora Sądowego i Gospodarczego (dodany art. 1050 par. 4 kpc oczywiście dotyczy także wszczętych lecz niezakończonych spraw, art. 19 ust. 5 ustawy, por. „„Lex Kaczyński” — czyli jak przepraszać, to tylko w MSiG”);
- ciekawe: w ciągu najbliższych 5 lat powództwo konsumenta dotyczące roszczeń wynikających z zawarciem umowy kredytu walutowego (waloryzowanego, denominowanego lub indeksowanego do innej waluty niż PLN) wytacza się „wyłącznie” przed sądem właściwym miejscowo ze względu na zamieszkanie powoda (art. 18 ustawy).
Od kiedy to wszystko? Zasadniczo gruba nowelizacja grubej nowelizacji kpc wejdzie w życie z końcem czerwca 2023 r. (tj. po 3-miesięcznym vacatio legis), aczkolwiek jest kilka wyjątków; i warto sprawdzić, bo przecież w sprawach wszczętych i niezakończonych stosuje się zmienione przepisy (z wyjątkami, art. 19 ustawy).
Zamiast komentarza: praktyk ze mnie, rzecz jasna, żaden — ale wrodzona i nabyta ciekawość nie od dziś podpowiada mi, by śledzić rozwój orzecznictwa wyjaśniającego wątpliwości & rozbieżności.
I tak da capo al fine — stay tuned!